Het luxeprobleem van archeologen in Hartelstein
‘Hoe kies je uit 10.000 vondsten?’
De Maas is door de eeuwen heen een bindende factor geweest. Waar nu honderdduizenden recreanten fietsen en wandelen, was de rivier in lang vervlogen tijden een belangrijke factor om te gaan wonen, landbouw te bedrijven, te jagen en oorlog te voeren. De Maas is medebepalend geweest voor de geschiedenis van de zuidelijke Maasvallei tussen Maastricht en Echt-Susteren.
Dat is de belangrijkste uitkomst van het archeologisch onderzoek in de aanloop naar- en tijdens de uitvoering van het project Grensmaas, zo oordeelt ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De Maasvallei was enkele decennia geleden nog onontgonnen gebied voor archeologen. Nu kan de geschiedenis vanaf de prehistorie geschetst worden. Vanaf vrijdag 6 maart wordt die geschiedenis ook zichtbaar door wisselexposities in het nieuwe archeologisch bezoekerscentrum in Kasteelhoeve Hartelstein in Itteren.
Rode draad? De Maas heeft vanaf de steentijd een grote aantrekkingskracht gehad op mensen. De rivier was een levensader en een verkeersader. Nabij de rivier bouwden Romeinen villa’s, zochten de Vikingen het in zuidelijke richting en werden ontelbare veldslagen gevoerd. Maar de Maas was ook een plek voor goden verering en langs de rivier ontstonden steden als Maastricht en Roermond, zo benadrukt archeologe Angela Simons die jarenlang de supervisie had over de bodemonderzoeken.
Stadsarcheoloog Gilbert Soeters van de gemeente Maastricht focust voor het belang van het archeologisch onderzoek van het project Grensmaas op Itteren en Borgharen. “Door de resultaten van dat onderzoek in de afgelopen 20 jaar kunnen we de geschiedenis van Itteren en Borgharen herschrijven en verrijken.”
Het archeologisch onderzoek heeft ruim 10.000 vondsten opgeleverd, waaronder het vermaarde paardengraf van Borgharen. Daarmee zou je twintig musea kunnen vullen. Archeoloog Wim Dijkman en conservator van het Centra Céramique in Maastricht. “We worstelen met een luxeprobleem. Hoe kies je uit 10.000 vondsten?” De beschikbare ruimte in Hartelstein is beperkt. Bovendien moest er bij de verbouwing rekening worden gehouden met de monumentale status van de kasteelhoeve.
De groep archeologen, die maandenlang bezig is geweest met de opzet van het archeologisch bezoekerscentrum in Kasteelhoeve Hartelstein, heeft daarom besloten tot wisselende exposities met telkens andere thema’s, zoals de Maas zelf, het landschap, de Romeinse tijd, de middeleeuwen en de nieuw tijd. De exposities wisselen elk half jaar. De eerste staat volledig in het teken van vondsten in en bij de Maas en oude rivierbeddingen. Vondsten die terug te voeren zijn op oorlogen, handel, scheepvaart en landbouw.
Archeoloog Jan Roymans: “Dankzij het project Grensmaas hebben we de archiefkast, die de bodem toch eigenlijk is, één keer kunnen open. Die kast gaat daarna weer voor altijd op slot.”