Lees het verslag van de veldlessen voor de jeugd die in 2022 door ARK Natuurontwikkeling/ CNME Maastricht in Borgharen georganiseerd zijn. Ook onze Maasköpkes waren onder de indruk! Een verslag in het kader van het educatieproject ‘Op speurtocht in het RivierPark Maasvallei’.
bron: Verslag 2022, Educatie RivierPark Maasvallei ARK Natuurontwikkeling/ CNME Maastricht
Voorwoord
Het was een bijzonder jaar, 2022. Eindelijk, na twee vervelende jaren met Covid konden scholen weer op een normale manier deelnemen aan de veldlessen in Rivierpark MaasVallei. En dat deden ze, en hoe! Nog nooit schreven zoveel groepen zich voor het lesprogramma in.
In 2020 en 2021 was de vrees dat scholen zouden gaan afhaken als het lijntje eenmaal verbroken is. Maar die zorg bleek onterecht. Enerzijds is er in de twee voorgaande jaren veel moeite gedaan om contact te houden met de scholen door alternatieve programma’s aan te bieden, al was het aanbod vaak tevergeefs vanwege alsmaar andere/zwaardere beperkingen. Anderzijds kunnen we concluderen dat leerkrachten de rijzende ster die de Grensmaas is én het lesprogramma met Mooder Maas als leslokaal, voor goed in hun hart hebben gesloten.
Zo ook de leerlingen. In dit verslag kun je het allemaal lezen!
Deelnemers 2022
Verslag veldlessen Borgharen
CNME Maastricht
We mogen weer!
Ondanks alle grilligheden van de natuur – behalve covid ook vogelgriep en niet te vergeten het hoogwater van 2021 – genieten maar liefst 800 kinderen en hun begeleiders in 2022 van de veldlessen in Borgharen. Al struinend maken ze kennis met de pionierende flora en fauna, het gedrag van grote grazers en met de trekvogels. Ze verzamelen stenen, onderzoeken waterbeestjes en maken kunstwerkjes. Veel enthousiasme en momenten van verwondering, verbazing en soms verzuchting.
Ook als veldlesbegeleider is het een feest om de draad weer op te pakken. En nog vóórdat de werving van schoolklassen van start gaat, komen de eerste aanvragen al binnen. De leerkrachten kijken er naar uit om met hun klas weer naar de Maasvallei te komen.
Nog even een bijzondere terugblik
Als voorbereiding op de veldles krijgen de kinderen in de klas uitleg aan de hand van een powerpoint presentatie en mogen ze vondsten en sporen uit de Maasvallei bekijken en besnuffelen. Tijdens de presentatie is dit jaar uitgebreid stil gestaan bij de overstromingen van juli 2021. Niet alleen het Maasdal werd hierdoor getroffen, maar ook het Geuldal.
De eerste presentatie van dit jaar is bij groep 7 van basisschool Anne Frank in Heugem. Na uitleg over de praktische kant van de veldles volgt het verhaal van de Maas en het Grensmaasproject.
Al snel gaan `n paar handen de lucht in. De kinderen willen vertellen over die spannende dagen in de week vóór de zomervakantie van vorig jaar. Hun school ligt immers op een steenworp afstand van de Maas, maar ook van hun huis, hun tuin, hun straat of hun speelveldje. Vanwege de dreigende overstroming werd hun dorp geëvacueerd. Herinneringen komen weer boven, ze zitten op het puntje van hun stoel.
De leerkracht haakt er op in en vertelt over de impact die het hoogwater op de school heeft gehad.
Het zijn indrukwekkende verhalen, om stil van te worden.
Nu is het extra waardevol om uitleg te kunnen geven over de Maas als regenrivier, het grind dat door de rivier wordt meegenomen, het Grensmaasproject waarbij grindwinning gecombineerd wordt met hoogwaterbescherming en natuurontwikkeling. Samen met de kinderen kunnen we concluderen dat het idee om ruimte te maken voor de rivier succesvol is.
Hoe mooi is het dan om de kinderen uit te kunnen nodigen voor een veldles dáár langs die Maas. Waar ze mogen struinen en speuren in het nieuwe natuurgebied:
- om kennis te maken met de flora en fauna die zich daar spontaan ontwikkelen
- om stenen te zoeken op de drooggevallen grindbanken
- om waterbeestjes te scheppen aan de rand van de oevers
- om fleurige bloemen en insecten te zoeken in de lappendeken van grassen, kruiden en struiken
- om op zoek te gaan naar de grote grazers: Gallowayrunderen en Konikpaarden.
- om te zien dat de natuur de draad weer heeft opgepakt, de mee gestroomde zaden gekiemd zijn en de runderen en paarden weer jonkies hebben gekregen.
Ook bij de scholen van Bunde maakt de powerpoint presentatie veel verhalen los. Hier trad in eerste instantie de overvolle Geul buiten haar oevers. En daar waar de Geul uitmondt in de Maas was het dubbelop. Toen de laaggelegen delen van het dorp moesten evacueren vanwege een mogelijke doorbraak van de dijk van het Julianakanaal, werd de situatie echt griezelig. De herinneringen waren een beetje weggeëbd, vertelt de leerkracht, maar het is goed om er nu weer met de kinderen over te praten. Toeval of niet: het geluid van de testsirenes op maandag 4 juli tijdens deze presentatie brengt de herinneringen weer voelbaar tot leven.
Een greep uit de kinderverhalen…..
……. de politie-auto’s reden door de straten…..door de luidsprekers vertelden ze dat iedereen zijn spulletjes moest pakken en snel het dorp verlaten.
…..het onbegrepen jongetje dat aanvoelde dat het beter was om weg te gaan net zoals het vossengezin in Borgharen……maar papa en mama wilden niet.
…….het meisje dat haar hamster mee wilde nemen naar oma, maar oma had geen kooi. Het beestje moest mee en logeerde daarom in een oud vogelkooitje.
en sporen uit de Maasvallei bekijken en besnuffelen.
Meegedreven met het water
Hoogwater laat zijn sporen na. Soms hele poëtische sporen van de natuur. Maar helaas zijn veel sporen mensen-sporen van de ergste soort. Gaandeweg de zomer, zakt het waterpeil en vallen de grindbanken steeds verder droog. Tijdens de veldlessen kunnen we deze niet negeren: winkel-karretjes, speelgoed, autobanden, kliko`s, schoenen, boterkuipjes..….. achtergebleven op het grind.
Net zoals elk jaar kiemen de door het water meegenomen zaden op de leemafzetting, op de zandbanken en tussen de stenen. De Konikpaarden en de Gallowayrunderen laveren hier dagelijks tussendoor. De verse kruiden en kiemende boompjes zijn voor hen een smakelijk hapje. Het zwerfvuil lijkt hen niet te deren.
Ook dat nog…vogelgriep in de Maasvallei bij Maastricht
Het kwam niet als een verrassing. Door trekvogels meegenomen, verspreidde het vogelgriep virus zich ook hier, met als gevolg dat begin oktober struinende kinderen de eerste dode ganzen vonden. Enkele dagen later wordt officieel vastgesteld dat de vogelgriep nu ook het gebied langs de Maas bij Borgharen heeft bereikt. Blauwe waarschuwingsborden (‘Let op Vogelgriep’) worden opgehangen bij de toegangspoortjes en de veldlessen moeten worden aangepast.
En toch…….
Zoals in de inleiding te lezen is: ondanks de grillen van de natuur geniet dit jaar een record aantal kinderen met en volwassenen (begeleiders), van de veldlessen bij Borgharen.
Een rugzak vol ervaringen…..
Bij het toegangspoortje zit vaak “onze” torenvalk op het informatiebord van SBB. Met zijn spiedende ogen zal hij boven onze veldlesplek blijven rondzweven op zoek naar een smakelijke muis. De kinderen zijn al meteen gefascineerd door dit gedrag…..zitten hier ook muizen?…..ieieieuw!
Zodra de koffers met veldlesmaterialen worden open gemaakt, drommen de kinderen samen om te kijken wat erin zit. Loepen, verrekijkers, schepnetten………Bij elke opdracht krijgen ze een opdrachtkaart, een zoekkaart en materialen met bijbehorende instructies.
In de eerste weken van de veldlesperiode valt het de leerkrachten op dat de kinderen moeten wennen aan de ruimte en aan de vrijheid die ze krijgen om hier op struintocht te gaan. Het blijkt toch wat onwennig na alle beperkingen tijdens de coronaperiode.
Maar de veldlesopdrachten helpen hen op weg en al snel ervaart iedereen weer hoe leuk dit is.
Bedachtzame kinderen blijken heel handig te zijn in het vangen van een kikker of een sprinkhaan en drukke kinderen in de klas ontpoppen zich hier tot goed samenwerkende avonturiers……er worden wedstrijdjes stenen ketsen georganiseerd en hutten gebouwd van aangespoeld hout…
Om “de grote grazers” te spotten , krijgt elk kind een verrekijker mee. De regel is immers om minimaal 25 meter afstand te houden. Op sommige dagen kunnen ze toch niet gevonden worden. Er is veel ruimte voor de grazers en soms ‘verstoppen’ ze zich op de rust- en schaduwplekken her en der in het gebied.
Er zijn ook dagen dat de kuddes zo dichtbij komen grazen dat we ze vanaf de grote zwerfkeien bij de veldlesplek op het gemak kunnen observeren.
Elke groep krijgt een werkboekje mee. De kinderen kunnen daarin de vragen beantwoorden en invullen die ook op de geplastificeerde opdrachtkaarten staan. De ervaring is dat van de invulboekjes steeds minder gebruik wordt gemaakt …..en toch…..voor sommige groepjes is het wel degelijk een hele fijne werkvorm.
De vondsten tijdens de opdracht met de titel “Grote speurtocht” zorgen steeds weer voor verbazing en enthousiaste uitroepen zoals ”ja écht, is dat een bot van een écht dier?”….”heeft de bever aan deze tak geknaagd?…..”ik voel de ribbels van z`n tanden!”…..”zijn dit de haren van de Galloway?”……”van welke vogel is dit ei? ……..“Mag ik dat dashboard mee naar huis nemen?
Deze grote speurtocht wordt gecombineerd met de opracht “lijkenpikkers”. Wanneer een dood beest gevonden wordt, mogen ze dit bestuderen. Een beetje vies, maar ook heel spannend.
Dit jaar worden de opdrachten om te zoeken naar vogelveren, poep en kadavers geschrapt vanwege de vogelgriep. Vanaf oktober wordt ook het zoeken, vangen en bestuderen van “waterdiertjes” geschrapt. Tot grote teleurstelling van de leerkrachten. Zij weten immers uit voorgaande jaren, hoe leuk dit voor de kinderen is. Uit voorzorg gaan de groepen dan ook niet meer de grindbanken op om stenen te zoeken; het is de rust- en fourageerplek van veel (misschien wel zieke) vogels.
De verbazing is steeds weer groot wanneer er verteld wordt dat “kleine beestjes” ook in de poep van de Galloways te vinden zijn. Vlinders in de zon, spinnen in het spinnenweb, mieren onder de steen, regenwormen in de grond, dat is allemaal logisch. Maar kevers in de poep lijkt voor hen een brug te ver…… Aha, zitten er daarom vaak gaatjes in de poep? Yep. Pak maar eens een stok en peuter ermee in de poep…… Wow!
En als de wespenspin wordt gevonden, gaan de kinderen rustig naast het web zitten om haar te observeren. Tot hun verbazing zien ze hoe een sprinkhaan in het web springt en de spin hem vliegensvlug met haar plakkerige draden omwikkelt…..
Na afloop ruimen we samen op en lopen met de materialenkisten en druipende schepnetten terug naar de uitgang. Alle begeleiders krijgen als bedankje het boekje “ grote grazers MAG HET IETS WILDER? “
Speciaal bezoek, speciale aandacht….
Woensdag 1 juni werden de leerlingen van groep 6 van basisschool de Triangel uit Ulestraten geïnterviewd door de kinderkrant van Maastricht en het Heuvelland.
Maandag 11 juli was er een filmploeg van Euronews TV om de vrijwilligers van de Maas Clean up te interviewen. De kinderen van basisschool de Bundeling uit Bunde figureerden op de achtergrond.
Vrijdag 2 december bezochten de eerstejaars Pabostudenten het gebied om met behulp van onze veldlesmaterialen een activiteit voor kinderen te ontwikkelen. Nadat ze de leerlingen van groep 7/8 van basisschool de Maasköpkes hadden opgehaald van school, werden deze activiteiten gezamenlijk uitgevoerd.
