Het hoogste hoogwater sinds de waarnemingen vanaf 1911.
Veel waterschade langs de Limburgse Maas. Een ramp voor het Heuvelland door de uit hun bedding barstende Geul en Gulp met hun zijriviertjes. Ondergelopen en vernielde huizen, mensen worden dakloos.
Een onbeschrijflijk drama in Wallonië waar rivieren zich met een alles verwoestende kracht en grote snelheid naar beneden storten richting Maas en onderweg alles meenemen: tientallen doden, verwoeste huizen en duizenden daklozen.
Dat was het hoogwater van juli 2021 met een topafvoer van 3260 m3/s en dat ook nog midden in de zomer. Vooraf gegaan door regenbuien die niet van wijken wisten en urenlang op dezelfde plaats bleven hangen.
Het is goed om voorop te stellen dat Itteren en Borgharen, zoals soms wel gesuggereerd wordt niet door het oog van de naald gekropen zijn. Om het grensmaasproject te bekostigen is hier veel meer afgegraven dan wettelijk vereist was waardoor de dorpen in de profijtelijke positie verkeren dat de veiligheid hier veel hoger is dan wettelijk vereist.
In oktober 2018 heeft het waterschap op verzoek vanuit de klankbordgroep Borgharen-Itteren van het Consortium Grensmaas de Dorpsraad Itteren, het Buurt Netwerk Borgharen en de Werkgroep Omgevingsvisie Borgharen Itteren (OBI2025) informatie gestuurd waaruit blijkt dat de dijken pas gaan overlopen bij een afvoer van 4400 m3/s. Dat is een theoretische benadering gebaseerd op rekenmodellen; het is aannemelijk dat een veilige grens in de praktijk enkele honderden m3/s lager zal zijn. Niettemin mogen de dorpen zich rekenen bij de best beveiligde woonoorden langs de Maas.
Een chronologisch overzicht:
Maandag 12 juli 2021
• Van Rijkswaterstaat (RWS) komt het bericht van een mogelijk hoogwater.
Dinsdag 13 juli 2021
• Gelijkluidend bericht
Woensdag 14 juli 2021
• RWS 13.00 u afvoer bij St.Pieter kan binnen 48 u oplopen tot 2750 m3/s. Verwachte neerslag van 100 tot 150 mm.
• Het Waalse magazine Le Vif komt met alarmerende berichten; veel waterlopen hebben de alarmgrens bereikt en in Spa zijn al overstromingen, in Chaudfontaine zijn de eerste evacuaties.
• RWS 21.30 u o.a. voorspelling topstand Borgharen 44,25 m+ met afvoer St.Pieter 2575 m3/s.
• Dorpsraad meldt dat gemeente bezig is met verzamelen van informatie welke hulp tijdens hoogwater geboden kan worden.
Donderdag 15 juli 2021
• Hoogwaterinformatie van gemeente beschikbaar met o.a. verwijzing naar website RWS en Veiligheidsregio Zuid-Limburg (VRZL). Verder allerlei nuttige informatie voor de fysieke en mentale gezondheid, risico’s vervuild slib, schade enz.
Dit is informatie waar je op dat moment niets aan hebt. Ik wil weten waar ik aan toe ben, hoe hoog de waterstand bij Borgharen wordt en wanneer dat is. Ook wil ik weten met welk hoogwater uit het verleden dit hoogwater te vergelijken is. Die informatie komt niet en ook de volgende dagen niet.
Later op de dag wordt de Dorpsraad nog gebeld door onze burgermoeder. Zij leeft erg met ons mee en wil ons een hart onder de riem steken en veel sterkte wensen.
• RWS komt op deze donderdag 3 keer met een voorspelling uiteindelijk oplopend tot een top waterstand Borgharen van 45,40 m+ in de ochtend van 16 juli.
• De uiteindelijke topstand Borgharen wordt bereikt op 16 juli om 01.00u. ’s nachts en bedraagt 45,23 m+ met een topafvoer van 3260 m3/s.
Voor de duidelijkheid: RWS stelt hoogwaterberichten op en verstuurt deze o.a. naar de gemeente en de Veiligheidsregio. Dan ligt het toch voor de hand dat gemeente op haar beurt de inwoners informeert.
Dit hoogwater is wat betreft de waterstand goed vergelijkbaar met januari 2011 toen een stand werd bereikt van 45,33 m+. De afvoer laat echter een spectaculair ander beeld zien. In 2011 werd een afvoer gemeten van 2280 m3/s en nu is dit 3260 m3/s. Een enorm verschil van ca 1000 m3/s. De waterstand is nu 10 cm lager maar de afvoer is echter 1000 m3/s hoger.
Dit spectaculaire verschil is het gevolg van de uitgevoerde werken van het Consortium Grensmaas. Eerlijkheidshalve moet hierbij nog opgemerkt worden dat we destijds de voorgestelde afgravingen nogal rigoureus vonden. (Bredero zei al: Het kan verkeren)
Wallonië
In Luik is het nog spannend geweest met de stuw van Monsin. Sinds 2019 is men bezig om de stuw te vervangen. Dit betekent dat maar 2 van de zes openingen volledig geopend konden worden. Hierdoor stuwde het water in Luik en ook op het Albertkanaal met ca één meter extra op met als gevolg dat in Luik ook straten onder water liepen.
De kraan die direct benedenstrooms van de stuw staat is goed te zien. De voet van de kraan is hals over kop extra versterkt met zware blokken om omslaan te voorkomen. Men was bang dat als de kraan zou omvallen hij dan op hoogspanningskabels zou terechtkomen
waardoor de pompgemalen in Luik zouden uitvallen. Het uitvallen van die gemalen zou catastrofale gevolgen hebben gehad en daarom is de stroom er af gehaald.
Die pompgemalen zijn belangrijk voor de afwatering van Luikse agglomeratie. Zowel aan de zuid- als aan de noordkant van Luik is door de steenkoolwinning het maaiveld met enkele meters gedaald waardoor het maaspeil nu hoger ligt dan het maaiveld. Er zijn enorme dijken aangelegd; en voor het afvoeren van regenwater van de heuvels en ook voor het grondwater zijn pompgemalen aangelegd.
Als ik nog goed geïnformeerd ben zijn er circa 40 pompgemalen.
De Waalse firma Luminus beheert zes waterkrachtcentrales op de Maas. Afval dat door de rivier wordt meegevoerd, wordt voordat het in de centrales terecht kan komen uit het water gehaald. Op jaarbasis betekent dit dat er 1000 ton afval uit de rivier wordt gehaald.
Door het recente hoogwater is een gigantische berg afval ontstaan. Zo is de autoweg A601 (Herstal) in een tijdsbestek van enkele dagen over een lengte van enkele km gevuld met tonnen afval van de getroffenen.
Wat het afval in Nederland betreft is in de overeenkomst van de Veiligheidsregio opgenomen dat na een hoogwater RWS de rommel op de oevers moet opruimen.
Na deze natuurramp die Wallonië ongekend zwaar getroffen heeft ben ik enkele keren in Visé geweest om via Waalse kranten geïnformeerd te worden. Iedere dag werd er uitgebreid verslag gedaan. Zo werden er ook de lichamen van verdronken mensen gevonden en als ze geïdentificeerd waren, werden ze veelal met naam en toenaam in de krant herdacht.
Zo ook het onderstaande verhaal (vrij vertaald) over een moeder die in haar huis in Chaudfontaine verdronken is en door haar zoon werd gevonden.
Bron: La Meuse van dinsdag 20 juli 2021:
In Chaudfontaine is een van de slachtoffers een huisvrouw die in haar woning opgesloten werd door het water. Op sociale media brengt haar zoon hulde aan zijn moeder. In een aangrijpende getuigenis geeft de jongeman uitleg.
“Mam, ik kan er nog steeds niet over heen, je bent verdronken in je huis toen ik je gezegd had om naar mij te komen. Toen ik terugkwam in je huis was het verschrikkelijk en nog meer toen je daar op grond lag…. Ik heb er niet eens de woorden voor. Ik ben zo verdrietig. Die verdomde overstroming kwam plotseling en ik dacht dat het nooit zover zou gaan. Je bent vertrokken om bij je vader te zijn van wie je zoveel hebt gehouden, een goede reis mam. Ik vergeet niets. Ik hou van je.”
Tenslotte
Het gaat mij te ver en het is ook goedkoop om deze catastrofe volledig te wijten aan klimaatverandering.
Het was een natuurramp, zeker, maar ze werd verergerd door menselijke beslissingen (citaat uit KNACK, 28-7-21).
Ik heb ze bij de bazelprogramma’s op de TV zien aanschuiven, de “deskundigen”. Zo ook de weerman Reinier van de Berg die met glimmende oogjes triomfantelijk komt vertellen hoe dat zo gekomen is en wat we ons nog te wachten staat. Hij en andere meteorologen en instanties, vooral ook in Wallonië, moeten op zaterdag 10 juli van EFAS, European Flood Awareness System (het Europese Hoogwater Waarschuwing Systeem) toch gehoord hebben dat er ‘uitzonderlijke regens’ op komst zijn. Op maandag 12 juli werd voorspeld dat er in de streek van Verviers tot Düren tot vrijdagmorgen 16 jullie wel 230 mm regen per vierkant meter zou kunnen vallen, dat zijn exceptionele hoeveelheden (La Meuse 23-7-21), die in de historie van die weerdiensten waarschijnlijk nog niet zijn voorgekomen. De weermensen zijn echter niet op de barricade geklommen om dit luid en duidelijk te verkondigen met als gevolg dat overheden te laat of te traag gereageerd hebben . Had men dit wel gedaan dan was de kans groot geweest dat veel verdriet en ellende was voorkomen, zeker in Wallonië. In het stroomgebied van de Vesdre vraagt men zich af waarom er niet eerder water werd afgelaten uit de stuwmeren van Eupen en van De Gileppe, zodat deze tijdens het noodweer als opvangbekken konden dienen, La Meuse 24-7-21.
Een week na de tragische overstromingen wordt er in Chaudfontaine een collectief opgericht met als doel een klacht in te dienen tegen de staat wegens onvrijwillige doodslag door nalatigheid.
Dichter bij huis is het ook niet allemaal vlekkeloos verlopen, maar gelukkig geen slachtoffers.
Het heuvelland en vooral Valkenburg kregen het zwaar te verduren met enorm veel schade en onbewoonbare huizen tot gevolg.
Delen van Bunde en Geulle langs het kanaal kregen veel wateroverlast en bewoners werd gevraagd om te evacueren. De afvoer van de Geul was extreem hoog met meer dan 50 m3/s en de duiker onder het kanaal heeft misschien wel te weinig capaciteit om dit verwerken. Het gevolg was dat het Geulwater werd opgestuwd en er wateroverlast is ontstaan; waarschijnlijk is dit nog verergerd door drijfhout dat zich voor de duiker had opgehoopt.
Tot overmaat van ramp werd er later een gat in de dijk van het kanaal gesignaleerd; een gat dat in feite geen gat was maar waar gewoon water uit de dijk sijpelde. De paniek sloeg toe en de rest van Bunde tot aan de spoorweg moest verplicht en hals over kop evacueren. Dit deel van het dorp ligt echter hoger dan 45 m+ en is dus veel hoger dan het kanaalpeil en ook hoger dan het maaspeil van dat moment.
Het is te hopen dat alle schade ruimhartig zal worden vergoed!!
Sander Bastings, 28 juli 2021