Aanpak voor sterke dijken langs de Maas
In 2017 zijn nieuwe normen voor de waterveiligheid vastgelegd in de waterwet. De eisen waaraan een dijk/waterkering moet voldoen zijn strenger. Dit heeft ook consequenties voor de dijken langs de Maas. De beheerder, het Waterschap Limburg, heeft tot 2050 de tijd om de dijken aan deze normen te laten voldoen. In het eindrapport Maas 2050 staat beschreven wat er moet gebeuren en welke prioriteiten daarbij gesteld worden.
Dit heeft natuurlijk ook betrekking op de dijken rondom onze dorpen.
De na de hoogwaters van 1993 en 1995 aangelegde kaden voldoen aan een beschermingsniveau met een overschrijdingskans van één keer in de 50 jaar (1/50) en na de uitvoering van de maaswerken werd dat één keer in de 250 jaar (1/250).
Bij een overschrijdingskans va 1/250 hoort volgens recente gegevens van Rijkswaterstaat een afvoer ca 3500 m3/s. Ter oriëntatie is het goed het hoogwater van juli 2021 met een topafvoer van ca 3300 m3/s hiermee te vergelijken.
Van overschrijdingskans naar oversstromingsrisico
Vóór 2017 wordt de veiligheid uitgedrukt in een overschrijdingskans. Dat is de norm waaraan de dijk of waterkering moet voldoen. Een overschrijdingskans van bijvoorbeeld 1/250 betekent dat de dijk de waterstand die één keer in de 250 jaar voorkomt veilig moet kunnen keren.
Met de wetswijziging van 2017 verandert de norm overschrijdingskans in de norm overstromingsrisico of overstromingskans; dat is de kans dat een gebied overstroomt door het bezwijken van een waterkering rondom het gebied.
Op basis van een kostenbatenanalyse is deze norm voor de meeste Limburgse dorpen vastgesteld op 1/100. Grotere plaatsen hebben een hogere norm omdat daar de belangen om niet te overstromen groter zijn; zo heeft Maastricht-Oost (o.a. AZM) een norm van 1/3000.
De genoemde norm van 1/100 wordt gezien als een ondergrens en betekent dat de veiligheid van de dijk niet onder deze grens mag zakken.
Daarnaast is er ook een signaleringwaarde: komt een dijk onder deze waarde dan is dat voor de beheerder een signaal dat hij zich moet voorbereiden op een dijkversterking.
Nu lijkt het misschien dat een overstromingsrisico van 1/100 voor de dorpen een lagere bescherming biedt dan de oude overschrijdingskans van 1/250. Dat is echter niet het geval. De nieuwe norm van 1/100 kan een waterstand keren van 1/420; in de berekening van de faalkans is zowel de hoogte als de sterkte van de dijk opgenomen, zie pagina 11 van het Eindrapport Maas2050.
Voor het dijkvak Borgharen is de ondergrens 1/100 en de signaleringswaarde 1/300.
Voor het dijkvak Itteren is zowel de ondergrens als de signaleringswaarde 1/300.
Het verschil in waarde voor de ondergrens is volgens een mondelinge mededeling van het waterschap het gevolg van het feit dat bij het bezwijken van de dijk in Itteren de schade groter is dan bij het bezwijken van de dijk in Borgharen; de overstromingsdiepte is in Itteren groter dan In Borgharen.
bron: Geodata Hoogwater Limburg
Beoordeling veiligheid Itteren dijktraject 91-1
Itteren is beoordeeld op een ondergrens van 1/300 en een signaalwaarde van 1/300.
De zwakke plekken in de dijk rondom Itteren zijn in onderstaande figuur aangegeven.
Locatie A en B, de groene waterkering, voldoen m.u.v. piping (water komt onder de kering door) ruimschoots aan alle eisen.
Locatie C en D , de keermuur, worden afgekeurd op het faalmechanisme piping en voor locatie D wordt ook de sterkte en de stabiliteit afgekeurd.
Locatie E en F, dit zijn de coupures die niet voldoen aan de betrouwbaarheid bij het afsluiten.
Zoals eerder aangegeven moet het dijktraject van Itteren nu aan strengere eisen voldoen dan waar het destijds op ontworpen is.
De kans op piping wordt veroorzaakt door de mogelijkheid dat zich op het grindpakket een zandlaag bevindt die kan wegspoelen.
De geconstateerde gebreken worden in beschouwing genomen bij de inspectie tijdens hoogwater.
Beoordeling veiligheid Borgharen dijktraject 92-1
Borgharen is beoordeeld op een ondergrens van 1/100 en een signaalwaarde van 1/300.
De zwakke plekken zijn in de onderstaande figuur vermeld.
Locatie A en B voldoen niet aan de ondergrens voor piping. De faalkans voor A wordt ook veroorzaakt door de lagere kruinhoogte dan het aansluitende westelijk vak. Het oostelijke vak heeft dezelfde kruinhoogte als A maar daar is de hydraulische belasting lager.
Locatie C voldoet voor piping wel aan de ondergrens maar niet aan de signaalwaarde.
De faalkansen voor piping worden net zo als bij Itteren veroorzaakt door de mogelijkheid dat zich op het grindpakket een zandlaag bevindt die kan wegspoelen.
Ook hier worden de geconstateerde gebreken in beschouwing genomen bij de inspectie tijdens hoogwater.
Programmering en meekoppelkansen
Dijken in stedelijke gebieden krijgen een hoge urgentie bij de uitvoering van de werkzaamheden. Dit geldt ook voor Zuidelijk Maasdal Maastricht waarvoor in de programmering het jaar 2024 wordt genoemd. Hier zijn meerdere oplossingen mogelijk waarbij meekoppelkansen met andere dijktrajecten zoals Borgharen en Itteren kunnen ontstaan. Ook het gebied noordelijk van Itteren, het Bosscherveld en de groene rivier langs Borgharen en Itteren kan in dit kader nog genoemd worden.
Bronnen:
Eindrapport Maas2050 Waterschap Limburg
Veiligheidsrapportage Borgharen 92-1
Veiligheidsrapportage Itteren 91-1
Mondeling informatie Waterschap Limburg